Op de dag dat de maritieme sector zijn jaarlijkse innovatiefeest viert, blijkt tegelijk dat er voor de bedrijven in deze branche weinig reden voor optimisme is. De Nederlandse economie vertoont een flinke economische groei, maar de maritieme sector gaat nog steeds gebukt onder overcapaciteit en malaise in de scheepsbouw.

De cijfers in de maandag gepubliceerde Maritieme Monitor 2017 spreken boekdelen. De toegevoegde waarde van het maritieme cluster is vorig jaar met 2,2% gedaald, terwijl de Nederlandse economie met 2,8% groeide, het hoogste percentage sinds 2007.

De titel van het jaarlijkse rapport is enigszins misleidend, want de cijfers gaan over 2016. Maar Wim van Sluis, voorzitter van de brancheorganisatie Nederland Maritiem Land, zegt in een toelichtende verklaring dat 'de vooruitzichten voor 2017 nog geen herstel voorspellen'.

'Verontrustend laag'

In haar voorwoord schrijft Melanie Schultz, die onlangs werd opgevolgd door Cora van Nieuwenhuizen als minister van Infrastructuur & Waterstaat, dat in 2016 'weer geen herstel' is opgetreden.

De lage olieprijs, de overcapaciteit in de scheepvaart en de lage vrachttarieven blijven verschillende maritieme deelsectoren in hun greep houden, en de perspectieven zijn niet rooskleurig. Voor de sectoren scheepsbouw, offshore, zeescheepvaart en binnenvaart staat het stoplicht op rood.

De scheepsbouw had een moeilijk 2016 en er is weinig zicht op een ommekeer. De orderontvangst (in aantal en waarde) daalde voor het vierde achtereenvolgende jaar en is volgens de brancheorganisatie 'verontrustend laag'. Dat heeft bij de scheepsbouwers IHC en Damen al tot reorganisaties geleid.

De sector wordt geconfronteerd met een internationale overcapaciteit in scheepsruimte, waardoor nieuwe binnen- en buitenlandse orders voor schepen uitblijven. Er gingen in Nederland zelfs twee rederijen failliet: Flinter en Abis Shipping.

Superjachten

De toegevoegde waarde in de scheepsbouw lag in 2016 onder die in 2006. Maar ook in de scheepsreparatie en -onderhoud zit het tegen. Onderhoud van schepen wordt - als de veiligheid niet in het gedrang komt - zo lang mogelijk uitgesteld om de kosten te drukken.

Een lichtpunt is er voor de jachtenbouw, die na jaren van neergang lijkt te stabiliseren. Vooral in de bouw van superjachten (meer dan 100 meter lengte) is enig herstel zichtbaar. Maar van ongebreidelde groei in de bestedingen door de rijken der aarde is geen sprake. Ook in het dure segment wordt volgens de scheepsbouwers op de prijs gelet.

Opmerkelijk is dat de werkgelegenheid in 2016 in de sector als geheel met 1,1% is toegenomen. Het betekent dus dat er met meer mensen minder is geproduceerd. De stijging van de werkgelegenheid is echter ongelijk verdeeld en vooral toe te schrijven aan de havensector, waar het aantal werkzame personen met 5,4% toenam, en de waterbouw.

Regelingen niet goed gebruikt

De uitreiking van prijzen voor maritieme innovaties maandagavond in de vroegere onderzeebootloods op het Rotterdamse RDM-terrein, wordt aangegrepen om de sector een hart onder de riem te steken en de innovatiekracht te benadrukken.

Wim van Sluis erkent in de toelichting dat de sector door moeizame tijden gaat, maar signaleert ook kansen. Hij wijst daarbij op enkele maatregelen in het regeerakkoord. Zo wil het nieuwe kabinet in een zogeheten Green Deal de scheepvaartsector duurzamer maken.

De bestedingen aan onderzoek en ontwikkeling liggen in het maritieme cluster met 3,4% van de toegevoegde waarde ver boven het Nederlandse gemiddelde (1,5%), maar onder het niveau van de andere topsectoren (4,6%).